گروه نرم افزاری آسمان

فصل هفتم : آداب زیارت امام حسین علیه السلام


7 / 1آداب باطنی زیارت

الف شناخت

عیون أخبار الرضا علیه السلام به سندش ، از امام باقر علیه السلام : هر کس قبر حسین بن علی علیه السلام را با شناخت حقّ او زیارت کند ، خداوند ، او را در عِلّیّین ، (1) جای می دهد .

الکافی به نقل از صالح نیلی ، از امام صادق علیه السلام : هر کس با شناخت حقّ حسین علیه السلام به زیارت قبرش بیاید ، خداوند ، برایش پاداش آزاد کردن هزار بنده را می نویسد و مانند کسی است که هزار سوارکار را با اسبِ زین کرده و لگام زده ، به جنگ در راه خدا ، روانه بدارد .

کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مروان ، از امام صادق علیه السلام : حسین علیه السلام را زیارت کنید ، هر چند سال به سال باشد که هر کس با شناخت حقّ او و بدون انکار ، نزد او بیاید ، چیزی جز بهشت ، عوض نخواهد گرفت و روزیِ گسترده ، به او داده می شود و خداوند ، گشایشی زودْ رسنده ، به او می دهد .



1- .علّیّین ، جایگاهی والا و محلّ حضور مقرّبان درگاه الهی در بهشت است .



تهذیب الأحکام عن زید الشحّام عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَن زارَ قَبرَ أبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَومَ عاشوراءَ عارِفا بِحَقِّهِ ، کانَ کَمَن زارَ اللّهَ تَعالی فی عَرشِهِ . (1)

فضل زیاره الحسین علیه السلام عن أبی سعید الأصبهانی :سَأَلتُ جَعفَرَ بنَ مُحَمَّدٍ علیه السلام عَن زِیارَهِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَقالَ : بَخٍ بَخٍ ، مَن زارَ الحُسَینَ عارِفاً بِحَقِّهِ ، مُتَوَلِّیاً لِأَمرِهِ ، مُتَبَرِّئاً مِن عَدُوِّهِ ، فَلَهُ حَجَّهٌ وعُمرَهٌ وحَجَّهٌ وعُمرَهٌ وحَجَّهٌ وعُمرَهٌ ، مَبرورَهٌ مُتَقَبَّلَهٌ . (2)

الکافی عن مثنّی الحنّاط عن أبی الحسن الأوّل [الکاظم] علیه السلام :مَن أتَی الحُسَینَ علیه السلام عارِفا بِحَقِّهِ ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ . (3)

کامل الزیارات عن محمّد بن أبی جریر القمّی :سَمِعتُ أبَا الحَسَنِ الرِّضا علیه السلام یَقولُ لِأَبی : مَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام عارِفا بِحَقِّهِ ، کانَ مِن مُحَدِّثِی اللّهِ فَوقَ عَرشِهِ ، ثُمَّ قَرَأَ : «إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّتٍ وَ نَهَرٍ * فِی مَقْعَدِ صِدْقٍ عِندَ مَلِیکٍ مُّقْتَدِرِ» (4) . (5)



1- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 51 ح 120 ، المزار للمفید : ص 51 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 324 ح 551 ، مصباح المتهجّد : ص 771 ، الإقبال : ج 3 ص 64 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 105 ح 11 .
2- .فضل زیاره الحسین علیه السلام : ص 65 ح 47 .
3- .الکافی : ج 4 ص 582 ح 8 و ح 10 عن غسّان البصریّ عن الإمام الصادق علیه السلام ، ثواب الأعمال : ص 111 ح 4 عن قائد الخیّاط و ح 7 عن ابن مسکان عن الإمام الصادق علیه السلام ، الأمالی للصدوق : ص 206 ح 225 ، المزار الکبیر : ص 326 ح 3 کلاهما عن فائد الحنّاط ،کامل الزیارات : ص 262 ح 396 عن قائد الحنّاط ، بحار الأنوار : ج 101 ص 21 ح 1 .
4- .القمر : 54 55 .
5- .کامل الزیارات : ص 267 ح 414 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 73 ح 20 .



تهذیب الأحکام به نقل از زید شحّام ، از امام صادق علیه السلام : هر کس قبر ابا عبد اللّه علیه السلام را روز عاشورا ، با شناخت حقّ او ، زیارت کند ، مانند کسی است که خدای متعال را در عرشش زیارت کرده است .

فضل زیاره الحسین علیه السلام به نقل از ابو سعید اصفهانی : از امام صادق علیه السلام ، در باره زیارت حسین علیه السلام پرسیدم . فرمود : «به به ! هر کس حسین علیه السلام را با شناخت حقّش زیارت کند و ولایت او را بپذیرد و از دشمنش بیزاری بجوید ، [ پاداش ]یک حج و عمره و یک حج و عمره[ی دیگر] و یک حج و عمره[ی دیگر] را دارد که همه نیکو و مقبول اند» .

الکافی به نقل از مُثنّای حنّاط ، از امام کاظم علیه السلام : هر کس به زیارت حسین علیه السلام برود در حالی که حقّ او را بشناسد ، خداوند ، همه گناهان پیشین و پسین او را می آمرزد .

کامل الزیارات به نقل از محمّد بن ابی جریر قمی : شنیدم که امام رضا علیه السلام به پدرم می فرماید : «هر کس حسین بن علی علیه السلام را با شناخت حقّ او زیارت کند ، از کسانی می شود که با خداوند ، در بالای عرشش گفتگو می کند» . سپس قرائت کرد : « پرهیزگاران ، در باغ ها و جویبارهایند ؛ در جایگاه راستی ، نزد فرمان روای مقتدر » .


ب الإِخلاصُکامل الزیارات عن صفوان بن مهران الجمّال عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَن زارَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام وهُوَ یُریدُ اللّهَ عز و جل ، شَیَّعَهُ جَبرَئیلُ ومیکائیلُ وإسرافیلُ حَتّی یَرِدَ إلی مَنزِلِهِ . (1)

کامل الزیارات عن حذیفه بن منصور عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَن زارَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام للّهِِ وفِی اللّهِ ، أعتَقَهُ اللّهُ مِنَ النّارِ وآمَنَهُ یَومَ الفَزَعِ الأَکبَرِ ، ولَم یَسأَلِ اللّهَ تَعالی حاجَهً مِن حَوائِجِ الدُّنیا وَالآخِرَهِ إلّا أعطاهُ . (2)

الإقبال عن أبی عبداللّه البرقی :سُئِلَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام : ما لِمَن زارَ الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام فِی النِّصفِ مِن شَعبانَ یُریدُ بِهِ اللّهَ عز و جلوما عِندَهُ لا عِندَ النّاسِ؟ قالَ : غَفَرَ اللّهُ لَهُ فی تِلکَ اللَّیلَهِ ذُنوبَهُ ولَو أنَّها بِعَدَدِ شَعرِ مِعزی کَلبٍ . (3) ثُمَّ قیلَ لَهُ : جُعِلتُ فِداکَ! یَغفِرُ اللّهُ عز و جل لَهُ الذُّنوبَ کُلَّها؟ قالَ : أتَستَکثِرُ لِزائِرِ الحُسَینِ علیه السلام هذا؟ کَیفَ لا یَغفِرُها وهُوَ فی حَدِّ مَن زارَ اللّهَ عز و جلفی عَرشِهِ . (4)

کامل الزیارات عن محمّد بن الحسین الخزّاز عن هارون بن خارجه عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام ، قال :قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ! ما لِمَن أتی قَبرَ الحُسَینِ زائِرا لَهُ عارِفا بِحَقِّهِ ، یُریدُ بِهِ وَجهَ اللّهِ تَعالی وَالدّارَ الآخِرَهَ؟ فَقالَ لَهُ : یا هارونُ ! مَن أتی قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام زائِرا لَهُ عارِفا بِحَقِّهِ ، یُریدُ بِهِ وَجهَ اللّهِ وَالدّارَ الآخِرَهَ ، غَفَرَ اللّهُ لَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ وما تَأَخَّرَ . ثُمَّ قالَ لی ثَلاثا : ألَم أحلِف لَکَ؟ ألَم أحلِف لَکَ؟ ألَم أحلِف لَکَ؟ (5)

.

1- .کامل الزیارات : ص 274 ح 427 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 20 ح 7 .
2- .کامل الزیارات : ص 276 ح 430 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 20 ح 9 .
3- .کَلْب وبنو کلب وبنو أکلب : قبائل (القاموس المحیط : ج 1 ص 125 «کلب») .
4- .الإقبال : ج 3 ص 340 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 98 ح 27 .
5- .کامل الزیارات : ص 273 ح 425 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 19 ح 4 .



ب اخلاص

کامل الزیارات به نقل از صفوان بن مهران جمّال ، از امام صادق علیه السلام : هر کس قبر حسین علیه السلام را به خاطر خدا زیارت کند ، جبرئیل و میکائیل و اسرافیل ، او را تا بازگشت به خانه اش بدرقه می کنند .

کامل الزیارات به نقل از حُذَیفه بن منصور ، از امام صادق علیه السلام : هر کس قبر حسین علیه السلام را برای خدا و به خاطر خدا زیارت کند ، خداوند ، او را از آتش می رَهانَد و از روز هراس بزرگ ، ایمن می دارد ، و حاجتی از حاجت های دنیایی و آخرتی را از خدا نمی خواهد ، جز آن که خدای متعال ، آن را برآورده می سازد .

الإقبال به نقل از ابو عبد اللّه بَرقی : از امام صادق علیه السلام سؤال شد : کسی که حسین بن علی علیه السلام را در نیمه شعبان ، زیارت کند و قصدش خداوندت و آنچه نزد اوست ، باشد ، نه آنچه [ از شهرت و صلاحِ ظاهر که ] نزد مردم است ، چه پاداشی دارد ؟ فرمود : «خداوند ، گناهانش را در آن شب می آمرزد ، حتّی اگر به عدد موهای گوسفندان قبیله کلب باشد» . سپس به امام علیه السلام گفته شد : فدایت شوم ! خداوند ، همه گناهانش را می آمرزد ؟ فرمود : «آیا این را برای زائر حسین علیه السلام ، زیاد می بینی ؟! چگونه چنین نباشد و او نیامرزد ، در حالی که در حدّ زیارت کننده خداوندت در عرشش است ؟» .

کامل الزیارات به نقل از محمّد بن حسین خزّاز ، از هارون بن خارجه : [ به امام صادق علیه السلام ] گفتم : فدایت شوم ! زائری که حقّ حسین علیه السلام را می شناسد و به خاطر خدای متعال و سرای آخرت ، به زیارت قبر او می آید ، چه پاداشی دارد ؟ امام علیه السلام به او فرمود : «ای هارون ! هر کس به طلب رضایت خدا و سرای آخرت ، با شناخت حقّ حسین علیه السلام به زیارت او بیاید ، خداوند ، گناهان گذشته و آینده اش را می آمرزد» . سپس ، سه بار به من فرمود : «آیا برایت سوگند یاد نکنم ؟ آیا برایت سوگند یاد نکنم ؟ آیا برایت سوگند یاد نکنم ؟» .



کامل الزیارات عن عبداللّه بن مسکان :شَهِدتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام وقَد أتاهُ قَومٌ مِن أهلِ خُراسانَ ، فَسَأَلوهُ عَن إتیانِ قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام وما فیهِ مِنَ الفَضلِ . قالَ : حَدَّثَنی أبی عَن جَدّی أنَّهُ کانَ یَقولُ : مَن زارَهُ یُریدُ بِهِ وَجهَ اللّهِ ، أخرَجَهُ اللّهُ مِن ذُنوبِهِ کَمَولودٍ وَلَدَتهُ اُمُّهُ ، وشَیَّعَتهُ المَلائِکَهُ فی مَسیرِهِ فَرَفرَفَت عَلی رَأسِهِ ، قَد صَفّوا بِأَجنِحَتِهِم عَلَیهِ حَتّی یَرجِعَ إلی أهلِهِ ، وسَأَلَتِ المَلائِکَهُ المَغفِرَهَ لَهُ مِن رَبِّهِ ، وغَشِیَتهُ الرَّحمَهُ مِن أعنانِ (1) السَّماءِ ، ونادَتهُ المَلائِکَهُ : طِبتَ وطابَ مَن زُرتَ ، وحُفِظَ فی أهلِهِ . (2)

راجع : ص 8 ح 3017 و ص 10 ح 3021 .

ج حضورُ القَلبِ وَالخُشوعُمصباح المتهجّد عن صفوان بن مهران عن الصادق علیه السلام فی بَیانِ کَیفِیَّهِ زِیارَهِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام : وسِر خاشِعا قَلبُکَ ، باکِیَهً عَینُکَ ، وأکثِر مِنَ التَّکبیرِ وَالتَّهلیلِ ، وَالثَّناءِ عَلَی اللّهِ عز و جل ، وَالصَّلاهِ عَلَی النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله وَالصَّلاهِ عَلَی الحُسَینِ علیه السلام خاصَّهً ...فَإِن خَشَعَ قَلبُکَ ودَمَعَت عَیناکَ ، فَهُوَ عَلامَهُ الإِذنِ . (3)

المزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادق علیه السلام :إذا أرَدتَ زِیارَهَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَهَ أیّامٍ ... ثُمَّ ادخُلِ الحائِرَ، وقُم بِحِذائِهِ بِخُشوعٍ...ثُمَّ ادخُل عِندَ القَبرِ، وقُم عِندَ الرَّأسِ خاشِعا قَلبُکَ... (4)


1- .الأعنان : النواحی (النهایه : ج 3 ص 313 «عنن») .
2- .کامل الزیارات : ص 275 ح 428 و ص 290 ح 470 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 19 ح 5 .
3- .مصباح المتهجّد : ص 717 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 304 ح 3232 .
4- .المزار الکبیر : ص 427 ح 3 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 290 ح 3231 .


کامل الزیارات به نقل از عبد اللّه بن مِسکان : در حضور امام صادق علیه السلام بودم و گروهی از خراسان ، نزد امام علیه السلام آمده بودند و از ایشان ، در باره آمدن به مرقد حسین علیه السلام و فضیلت آن می پرسیدند . امام علیه السلام فرمود : «پدرم ، از جدّم نقل کرد که می فرمود : هر کس ، او را برای خدا زیارت کند ، خداوند ، او را از گناهانش بیرون می بَرد ، مانند کودکی که مادرش او را زاده است ، و فرشتگان ، او را در مسیرش همراهی می کنند و بر سرش با چتری از بال های ردیف کرده شان ، سایه می افکنند تا آن گاه که به نزد خانواده اش باز گردد . و فرشتگان ، آمرزش او را از خداوند می طلبند و رحمت آسمانی ، او را از هر سو ، فرا می گیرد و فرشتگان ، او را ندا می دهند : پاکیزه گشتی و پاکیزه ای را زیارت کردی! ، و خانواده اش هم محافظت می شوند» .

ر .ک : ص 9 ح 3017 و ص 11 ح 3021 .

ج حضور قلب و تسلیم

مصباح المتهجّد به نقل از صفوان بن مهران ، از امام صادق علیه السلام ، در بیان چگونگی زیارت امام حسین علیه السلام : برو و در حالی که دلت مُطیع و چشمت گریان است ، تکبیر و تهلیل و ثنای خداوندت و درود بر پیامبر صلی الله علیه و آله و بویژه درود بر حسین علیه السلام و ... را فراوان بگو ... . پس اگر دلت نرم شد و اشکت سرازیر شد ، نشانه اذن است . (1)

المزار الکبیر به نقل از صفوان بن مهران جمّال ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که خواستی به زیارت حسین بن علی که درودهای خدا بر او باد بروی ، پیش از آن ، سه روز ، روزه بگیر ... . سپس به داخل مرقد برو و با خاکساری ، رو به روی آن بِایست ... . آن گاه ، به نزد قبر برو و با قلبی فروتن، نزد سر [ امام علیه السلام ]بِایست ... . (2)

.

1- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 305 ح 3232 .
2- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 291 ح 3231 .


راجع : ج 12 ص 192 ح 3323 .

د الشَّوقُکامل الزیارات عن أبی اُسامه زید الشحّام عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَن أتی قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام تَشَوُّقا إلَیهِ ، کَتَبَهُ اللّهُ مِنَ الآمِنینَ یَومَ القِیامَهِ ، واُعطِیَ کِتابَهُ بِیَمینِهِ ، وکانَ تَحتَ لِواءِ الحُسَینِ علیه السلام حَتّی یَدخُلَ الجَنَّهَ ، فَیُسکِنُهُ فی دَرَجَتِهِ ، إنَّ اللّهَ عَزیزٌ حَکیمٌ . (1)

کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم :قُلتُ لِأَبی عَبدِ اللّهِ علیه السلام : ما لِمَن أتی قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ؟ قالَ : مَن أتاهُ شَوقا إلَیهِ کانَ مِن عِبادِ اللّهِ المُکرَمینَ ، وکانَ تَحتَ لِواءِ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ علیهماالسلام حَتّی یُدخِلَهُمَا اللّهُ الجَنَّهَ . (2)

کامل الزیارات عن أبی بصیر :سَمِعتُ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام أو أبا جَعفَرٍ علیه السلام یَقولُ : مَن أحَبَّ أن یَکونَ مَسکَنُهُ الجَنَّهَ ومَأواهُ الجَنَّهَ فَلا یَدَع زِیارَهَ المَظلومِ ، قُلتُ : مَن هُوَ؟ قالَ : الحُسَینُ بنُ عَلِیٍّ صاحِبُ کَربَلاءَ ، مَن أتاهُ شَوقا إلَیهِ ، وحُبّا لِرَسولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله ، وحُبّا لِفاطِمَهَ علیهاالسلام ، وحُبّا لِأَمیرِ المُؤمِنینَ علیه السلام ، أقعَدَهُ اللّهُ عَلی مَوائِدِ الجَنَّهِ ، یَأکُلُ مَعَهُم وَالنّاسُ فِی الحِسابِ . (3)

کامل الزیارات عن محمّد بن مسلم عن أبی جعفر [الباقر] علیه السلام :لَو یَعلَمُ النّاسُ ما فی زِیارَهِ الحُسَینِ علیه السلام مِنَ الفَضلِ لَماتوا شَوقا ، وتَقَطَّعَت أنفُسُهُم عَلَیهِ حَسَراتٍ . قُلتُ : وما فیهِ؟ قالَ : مَن أتاهُ تَشَوُّقا کَتَبَ اللّهُ لَهُ ألفَ حَجَّهٍ مُتَقَبَّلَهٍ ، وألفَ عُمرَهٍ مَبرورَهٍ ، وأجرَ ألفِ شَهیدٍ مِن شُهَداءِ بَدرٍ ، وأجرَ ألفِ صائِمٍ ، وثَوابَ ألفِ صَدَقَهٍ مَقبولَهٍ ، وثَوابَ ألفِ نَسَمَهٍ اُریدَ بِها وَجهُ اللّهِ ، ولَم یَزَل مَحفوظا سَنَتَهُ مِن کُلِّ آفَهٍ أهوَنُهَا الشَّیطانُ ، ووُکِّلَ بِهِ مَلَکٌ کَریمٌ یَحفَظُهُ مِن بَینِ یَدَیهِ ومنِ خَلفِهِ ، وعَن یَمینِهِ وعَن شِمالِهِ ، ومِن فَوقِ رَأسِهِ ومِن تَحتِ قَدَمِهِ . فَإِن ماتَ سَنَتَهُ حَضَرَتهُ مَلائِکَهُ الرَّحمَهِ ، یَحضُرونَ غُسلَهُ وأکفانَهُ وَالاِستِغفارَ لَهُ ، ویُشَیِّعونَهُ إلی قَبرِهِ بِالاِستِغفارِ لَهُ ، ویُفسَحُ لَهُ فی قَبرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ ، ویُؤمِنُهُ اللّهُ مِن ضَغطَهِ القَبِر ، ومِن مُنکَرٍ ونَکیرٍ أن یُرَوِّعانِهِ ، ویُفتَحُ لَهُ بابٌ إلَی الجَنَّهِ ، ویُعطی کِتابَهُ بِیَمینِهِ ، ویُعطی لَهُ یَومَ القِیامَهِ نورا یُضیءُ لِنورِهِ ما بَینَ المَشرِقِ وَالمَغرِبِ ، ویُنادی مُنادٍ : هذا مِن زُوّارِ الحُسَینِ شَوقا إلَیهِ ، فَلا یَبقی أحَدٌ یَومَ القِیامَهِ إلّا تَمَنّی یَومَئِذٍ أنَّهُ کانَ مِن زُوّارِ الحُسَینِ علیه السلام . (4)


1- .کامل الزیارات : ص 270 ح 418 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 26 ح 31 .
2- .کامل الزیارات : ص 271 ح 421 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 18 ح 2 .
3- .کامل الزیارات : ص 260 ح 393 و ص 269 ح 416 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 66 ح 55 .
4- .کامل الزیارات : ص 270 ح 420 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 18 ح 1 .


ر . ک : ج 12 ص 193 ح 3323 .

د اشتیاق

کامل الزیارات به نقل از ابو اسامه زید شحّام ، از امام صادق علیه السلام : هر کس با اشتیاق به حسین علیه السلام ، نزد قبرش بیاید ، خداوند ، او را جزو ایمن شدگانِ روز قیامت می نویسد و نامه عملش به دست راستش داده می شود و زیر پرچم حسین علیه السلام است تا به بهشت در آید و او را در مرتبه اش جای دهند ، که خداوند ، شکست ناپذیر و داناست .

کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مسلم : به امام صادق علیه السلام گفتم : پاداش کسی که به زیارت قبر حسین علیه السلام برود ، چیست ؟ فرمود : «هر کس به اشتیاق او [ به زیارتش ] برود ، جزو بندگانِ گرامی خداوند ، خواهد بود و [ روز قیامت، ] زیر پرچم حسین بن علی علیه السلام است تا آن که خدا او را با حسین علیه السلام به بهشت در آورد» .

کامل الزیارات به نقل از ابو بصیر : شنیدم که امام صادق علیه السلام یا امام باقر علیه السلام می فرماید : «هر کس دوست دارد که جایگاه و مأوایش بهشت باشد ، زیارت مظلوم را وا نگذارد» . گفتم : مظلوم ، کیست ؟ فرمود : «حسین بن علی علیه السلام ، در کربلا . هر کس از سرِ شوق به او و محبّت پیامبر خدا ، فاطمه و امیر مؤمنان علیهم السلام به زیارتش برود ، خداوند ، او را بر سرِ خوان های بهشت می نشاند و با آنان ، هم سفره می شود ، در حالی که مردم ، گرفتار حسابرسی اند» .

کامل الزیارات به نقل از محمّد بن مسلم : امام باقر علیه السلام فرمود : «اگر مردم ، فضیلت زیارت حسین علیه السلام را می دانستند ، از شوق می مُردند و از حسرت آن ، نَفَسشان بند می آمد» . گفتم : چه فضیلتی دارد ؟ فرمود : «هر کس از سر شوق به آن جا بیاید ، خداوند ، هزار حجّ مقبول و هزار عمره نیکو را برایش می نویسد ، و پاداش هزار شهید از شهیدان نبرد بدر ، و پاداش هزار روزه دار ، و پاداش هزار صدقه پذیرفته شده ، و نیز پاداش آزاد کردن هزار بنده در راه خدا را دارد و تمام آن یک سالی را که در آن به زیارت رفته ، از هر آفتی که کمترینِ آنها ، شیطان است ، محفوظ می ماند و فرشته ای بزرگوار ، بر او گمارده می شود تا وی را از پیش رو و پشت سر و راست و چپ و بالا و پایین ، محافظت کنند ، و اگر در همان سال بمیرد ، فرشتگان رحمت ، نزدش حاضر می شوند و در غسل و کفن و آمرزش خواهی برای وی ، حضور می یابند و او را تا قبرش ، با آمرزش خواهی ، تشییع می کنند و قبرش ، تا چشم کار می کند ، وسعت می یابد و خداوند ، او را از فشار قبر ، ایمن می دارد و نمی گذارد که نَکیر و مُنکر ، او را به وحشت بیندازند ، و دریچه ای رو به بهشت ، برایش گشوده می شود ، و نامه اعمالش را به دست راستش می دهند ، و روز قیامت ، به او نوری عطا می شود که از مشرق تا مغرب را روشن می کند ، و ندا دهنده ای ندا می دهد : این ، از زائران مشتاق حسین علیه السلام است . روز قیامت ، کسی نمی ماند ، جز آن که آرزو می کند که از زائران حسین علیه السلام باشد» .


راجع : ص 50 (الفصل الثالث / مرافقه أهل البیت علیهم السلام ) .

ه الحُزنُکامل الزیارات عن کرام بن عمرو عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا أرَدتَ أنتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام فَزُرهُ وأنتَ کَئیبٌ حَزینٌ شَعِثٌ (1) مُغبَرٌّ (2) ، فَإِنَّ الحُسَینَ علیه السلام قُتِلَ وهُوَ کَئیبٌ حَزینٌ ، شَعِثٌ مُغبَرٌّ ، جائِعٌ عَطشانٌ . (3)



1- .الأشعث : المُغبّر الرأس ، والتشعّث : تلبّد الشعر (القاموس المحیط : ج 1 ص 168 «شعث») .
2- .الظاهر أنّ هذه العباره تشیر إلی استحباب الاجتناب عن التزیّن عند زیاره الإمام الحسین علیه السلام ، وبناءً علی ذلک فلیس هناک تعارض بین أمثال هذه الروایات و بین ما دلّ علی استحباب الغسل وارتداء أنظف الملابس وأطهرها حین زیارته (راجع : ص 150 «الغسل» و ص 156 «لبس أنظف الثّیاب» و ص 156 «الاجتناب من الطیب والدّهن والاکتحال والمزاح والخصومه») .
3- .کامل الزیارات : ص 252 ح 377 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 142 ح 12 وفیه «غبر» بدل «مغبر» .


ر .ک : ص 51 (فصل سوم / همراهی با اهل بیت علیهم السلام ) .

ه اندوه

کامل الزیارات به نقل از کَرّام بن عمرو ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که قصد زیارت قبر حسین علیه السلام را کردی ، دل شکسته ، اندوهگین ، ژولیده و غبارآلوده ، (1) او را زیارت کن که حسین علیه السلام ، دل شکسته و اندوهگین ، پریشان و غبار آلوده ، و گرسنه و تشنه ، به شهادت رسید .

.

1- .ظاهرا این جمله به استحباب اجتناب از آراستگی و زینت در زیارت ایشان ، اشاره دارد . بنا بر این، میان این گونه احادیث و آن چه بر استحباب غُسل و پوشیدن پاکیزه ترینِ لباس ها دلالت دارد ، تعارضی نیست . ر . ک : ص 151 (غسل) و ص 157 (پوشیدن پاکیزه ترین لباس ها) و ص 157 (پرهیز از به کار بردن عطر و روغن و سرمه و خودداری از شوخی و بگومگو) .


الکافی عن علیّ بن الحکم عن بعض أصحابنا عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا أرَدتَ زِیارَهَ الحُسَینِ علیه السلام فَزُرهُ وأنتَ حَزینٌ مَکروبٌ (1) ، شَعِثٌ مُغبَرٌّ ، جائِعٌ عَطشانٌ ، وسَلهُ الحَوائِجَ ، وَانصَرِف عَنهُ ولا تَتَّخِذهُ وَطَنا . (2)

ثواب الأعمال عن علیّ بن الحکم یرفعه الی أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا زُرتَ أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام فَزُرهُ وأنتَ حَزینٌ مَکروبٌ ، شَعِثٌ مُغبَرٌّ ، جائِعٌ عَطشانٌ؛ فَإِنَّ الحُسَینَ علیه السلام قُتِلَ حَزینا مَکروبا ، شَعِثا مُغبَرّا ، جائِعا عَطشانا ، وَاسأَلهُ الحَوائِجَ ، وَانصَرِف عَنهُ ولا تَتَّخِذهُ وَطَنا . (3)

7 / 2الآدابُ الظّاهِرِیَّهُأ الغُسلُتهذیب الأحکام عن رفاعه (موسی) النخّاس عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :أخْبَرَنی أبی : أنَّ مَن خَرَجَ إلی قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام عارِفا بِحَقِّهِ غَیرَ مُستَکبِرٍ ، وبَلَغَ الفُراتَ ، ووَقَعَ فِی الماءِ وخَرَجَ مِنَ الماءِ ، کانَ مِثلَ الَّذی یَخرُجُ مِنَ الذُّنوبِ . (4)


1- .رجل مکروب : مهموم (المصباح المنیر : ص 529 «کرب») .
2- .الکافی : ج 4 ص 587 ح 2 ، تهذیب الأحکام : ج 6 ص 76 ح 151 وفیه «زرت» بدل «أردت زیاره» .
3- .ثواب الأعمال : ص 114 ح 21 ، المزار للمفید : ص 96 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 252 ح 376 وفیه «أردت زیاره» بدل «زرت» ، المزار الکبیر : ص 369 ح 1 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 140 ح 2 .
4- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 52 ح 125 ، کامل الزیارات : ص 346 ح 586 نحوه ، بحار الأنوار : ج 101 ص 147 ح 34 .


الکافی به نقل از علی بن حکم ، از یکی از راویان شیعی ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که قصد زیارت ابا عبد اللّه الحسین علیه السلام را کردی ، او را اندوهگین و اندیشناک ، پریشان و غبار آلوده ، و گرسنه و تشنه ، زیارت کن و و حاجت هایت را از او بخواه و از آن جا باز گرد و آن را وطن خود ، قرار مده .

ثواب الأعمال به نقل از علی بن حَکَم ، در حدیثی که سند آن را به امام صادق علیه السلام می رساند : هنگامی که ابا عبد اللّه الحسین علیه السلام را زیارت می کنی ، او را اندوهگین و اندیشناک ، پریشان و غبار آلوده ، و گرسنه و تشنه ، زیارت کن که حسین علیه السلام ، اندوهگین و اندیشناک ، پریشان و غبارآلوده ، و گرسنه و تشنه ، کشته شد ، و حاجت هایت را از او بخواه و از آن جا باز گرد و آن را وطن خود ، قرار مده .

7 / 2آداب ظاهری زیارت

الف غسل

تهذیب الأحکام به نقل از رِفاعه نَخّاس ، از امام صادق علیه السلام : پدرم [ امام باقر علیه السلام ] به من خبر داد که : «هر کس با شناخت حقّ حسین علیه السلام و بدون تکبّر ، به سوی قبرش برود و به فرات برسد و در آب فرات ، فرو رود و بیرون بیاید ، مانند کسی است که از گناهان ، بیرون می آید» .



الکافی عن یونس الکناسیّ عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا أتَیتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ، فَائتِ الفُراتَ وَاغتَسِل بِحِیالِ (1) قَبرِهِ . (2)

کامل الزیارات عن بشیر الدهّان عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :مَن أتَی الحُسَینَ بنَ عَلِیٍّ علیه السلام فَتَوَضَّأَ وَاغتَسَلَ فِی الفُراتِ ، لَم یَرفَع قَدَما ولَم یَضَع قَدَما إلّا کَتَبَ اللّهُ لَهُ حَجَّهً وعُمرَهً . (3)

تهذیب الأحکام عن الحسین بن سعید عن جعفر بن محمّد [الصادق] علیه السلام حینَ سُئِلَ عَنِ الزّائِرِ لِقَبرِ الحُسَینِ علیه السلام : مَنِ اغتَسَلَ فِی الفُراتِ ثُمَّ مَشی إلی قَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، کانَ لَهُ بِکُلِّ قَدَمٍ یَرفَعُها ویَضَعُها حَجَّهٌ مُتَقَبَّلَهٌ بِمَناسِکِها . (4)

تهذیب الأحکام عن الحرث بن المغیره عن أبی عبد اللّه جعفر بن محمّد الصادق علیه السلام :إنَّ للّهِِ مَلائِکَهً مُوَکَّلینَ بِقَبرِ الحُسَینِ علیه السلام ، فَإِذا هَمَّ الرَّجُلُ بِزِیارَتِهِ فَاغتَسَلَ ، ناداهُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه و آله : یا وَفدَ اللّهِ! أبشِروا بِمُرافَقَتی فِی الجَنَّهِ ، وناداهُ أمیرُ المُؤمِنینَ علیه السلام : أنَا ضامِنٌ لِقَضاءِ حَوائِجِکُم ودَفعِ البَلاءِ عَنکُم فِی الدُّنیا وَالآخِرَهِ . ثُمَّ اکتَنَفَهُمُ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وعَلِیٌّ علیه السلام عَن أیمانِهِم وعَن شَمائِلِهِم حَتّی یَنصَرِفوا إلی أهالیهِم . (5)


1- .حِیالُه وبِحیالِه : أی بإزائه (لسان العرب : ج 11 ص 194 «حول») .
2- .الکافی : ج 4 ص 572 ح 1 ، کامل الزیارات : ص 346 ح 585 عن یوسف الکناسیّ ، بحار الأنوار : ج 101 ص 146 ح 33 .
3- .کامل الزیارات : ص 345 ح 584 ، تهذیب الأحکام : ج 6 ص 52 ح 124 نحوه ، بحار الأنوار : ج 101 ص 146 ح 31 .
4- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 53 ح 127 ، المزار للمفید : ص 49 ح 4 ، المزار الکبیر : ص 350 ح 4 کلاهما عن بشیر الدهّان نحوه ، بحار الأنوار : ج 101 ص 147 ح 37 .
5- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 53 ح 126 ، ثواب الأعمال : ص 117 ح 33 ، کامل الزیارات : ص 287 ح 464 ولیس فیه ذیله من «وناداه» ، بحار الأنوار : ج 101 ص 147 ح 36 .


الکافی به نقل از یونس کُناسی ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که به زیارت قبر حسین علیه السلام می روی ، به رود فرات برو و در برابر قبر ، غسل کن .

کامل الزیارات به نقل از بشیر دَهّان ، از امام صادق علیه السلام : هر کس نزد [ قبر ]حسین بن علی علیه السلام بیاید و وضو بگیرد و در فرات ، غسل کند ، هیچ گامی بر نمی دارد و نمی گذارد ، جز آن که خداوند ، برایش یک حج و عمره می نویسد .

تهذیب الأحکام به نقل از حسین بن سعید ، از امام صادق علیه السلام ، هنگامی که از ایشان ، در باره زائر قبر حسین علیه السلام پرسیدند : هر کس در فرات ، غسل کند و سپس به سوی قبر حسین علیه السلام برود ، برایش در برابر هر گامی که بر می دارد و می گذارد ، یک حجّ مقبول با همه مَناسکش می نویسند .

تهذیب الأحکام به نقل از حَرث بن مُغَیره ، از امام صادق علیه السلام : خداوند ، فرشتگانی گمارده بر قبر حسین علیه السلام دارد و چون کسی به قصد زیارت آن جا غسل می کند ، محمّد صلی الله علیه و آله او را ندا می دهد : «ای میهمانان خدا ! مژده دهید که در بهشت ، همراه من هستید» و امیر مؤمنان علیه السلام ، او را ندا می دهد : «من ، ضامن برآورده شدن حاجت هایتان و دور کردن بلا از شما در دنیا و آخرت هستم» . سپس پیامبر صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام از راست و چپ ، ایشان را در میان می گیرند تا به نزد خانواده شان باز گردند .


کامل الزیارات عن هشام بن سالم عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام ، قال :قُلتُ : فَما لِمَنِ اغتَسَلَ مِن ماءِ الفُراتِ ثُمَّ أتاهُ [أیِ الحُسَینَ علیه السلام ]؟ قالَ : إذَا اغتَسَلَ مِن ماءِ الفُراتِ وهُوَ یُریدُهُ ، تَساقَطَت عَنهُ خَطایاهُ کَیَومَ وَلَدَتهُ اُمُّهُ . (1)

کامل الزیارات :حَدَّثَنِی الحَسَنُ بنُ الزِّبرِقانِ الطَّبَرِیُّ بِإِسنادٍ لَهُ یَرفَعُهُ إلَی الصّادِقِ علیه السلام ، قالَ : قُلتُ : رُبَّما أتَینا قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ، فَیَصعُبُ عَلَینَا الغُسلُ لِلزِّیارَهِ مِنَ البَردِ أو غَیرِهِ؟ فَقالَ علیه السلام : مَنِ اغتَسَلَ فِی الفُراتِ وزارَ الحُسَینَ علیه السلام کُتِبَ لَهُ مِنَ الفَضلِ ما لا یُحصی ، فَمَتی ما رَجَعَ إلَی المَوضِعِ الَّذِی اغتَسَلَ فیهِ وتَوَضَّأَ ، وزارَ الحُسَینَ علیه السلام کُتِبَ لَهُ ذلِکَ الثَّوابُ . (2)

تهذیب الأحکام عن إبراهیم بن محمّد الثقفی :کانَ أبو عَبدِ اللّهِ علیه السلام یَقولُ فی غُسلِ الزِّیارَهِ ، إذا فَرَغَ مِنَ الغُسلِ : اللّهُمَّ اجعَلهُ لی نورا وطَهورا ، وحِرزا وکافِیا مِن کُلِّ داءٍ وسَقَمٍ ، ومِن کُلِّ آفَهٍ وعاهَهٍ ، وطَهِّر بِهِ قَلبی وجَوارِحی ، وعِظامی ولَحمی ودَمی ، وشَعری وبَشَری ، ومُخّی وعَصَبی ، وما أقَلَّتِ الأَرضُ مِنّی ، وَاجعَلهُ لی شاهِدا یَومَ القِیامَهِ ، یَومَ حاجَتی وفَقری وفاقَتی . (3)

کامل الزیارات عن علیّ بن جعفر الهمانی :سَمِعتُ عَلِیَّ بنَ مُحَمَّدٍ العَسکَرِیَ علیه السلام یَقولُ : مَن خَرَجَ مِن بَیتِهِ یُریدُ زِیارَهَ الحُسَینِ علیه السلام ، فَصارَ إلَی الفُراتِ فَاغتَسَلَ مِنهُ ، کُتِبَ مِنَ المُفلِحینَ . (4)


1- .کامل الزیارات : ص 239 ح 357 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 50 ح 2 و3 .
2- .کامل الزیارات : ص 348 ح 596 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 145 ح 27 .
3- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 54 ح 130 ، کامل الزیارات : ص 345 ح 583 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 146 ح 29 .
4- .کامل الزیارات : ص 344 ح 582 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 143 ح 16 .


کامل الزیارات به نقل از هشام بن سالم : [ به امام صادق علیه السلام ] گفتم : پاداش کسی که از آب فرات ، غسل کند و سپس نزد حسین علیه السلام بیاید ، چیست ؟ فرمود : «هنگامی که از آب فرات ، به قصد زیارت او غسل کند ، خطاهایش از او فرو می ریزند [ و ]مانند روزی [ می شود ] که مادرش او را زاده است» .

کامل الزیارات به نقل از حسن بن زِبرِقان طبری ، در حدیثی که سند آن را به امام صادق علیه السلام رسانده است : [ به امام صادق علیه السلام ] گفتم : گاه به زیارت قبر حسین علیه السلام می رویم و به دلیل سرما یا چیز دیگری ، غسل کردن ، برایمان سخت می شود . امام علیه السلام فرمود : «هر کس در رود فرات ، غسل کند و حسین علیه السلام را زیارت کند ، ثوابی بی شمار برایش نوشته می شود ، و هر گاه به همان جای غسلش باز گردد و [ بدون غسل و به خاطر عذرْ ]وضو بگیرد و حسین علیه السلام را زیارت کند ، همان پاداش برایش نوشته می شود» .

تهذیب الأحکام به نقل از ابراهیم بن محمّد ثَقَفی : امام صادق علیه السلام ، هنگامی که از غسل زیارت ، فارغ می شد ، می گفت : «خدایا ! آن را برایم نور و پاک کننده و نگه دارنده و کفایت کننده از هر بیماری و ناسلامتی قرار ده ، و نیز از هر آفت و آسیبی . دلم و اندامم را با آن ، پاکیزه کن ، و نیز استخوان ، گوشت ، خون ، مو ، پوست ، مغز و عصبم را ، و نیز هر چه را که زمین از من بر دوش می کِشد ، و آن را گواه من در روز قیامت ، روز نیاز و ناداری و بینوایی ام ، قرار ده» .

کامل الزیارات به نقل از علی بن جعفر هُمانی : شنیدم که امام هادی علیه السلام می فرماید : «هر کس از خانه اش به قصد زیارت حسین علیه السلام خارج شود و به سوی فرات برود و از آن ، غسل کند ، جزو رستگاران ، نوشته می شود ».


کامل الزیارات عن یونس بن عمّار عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا کُنتَ مِنهُ قَریبا یَعنِی الحُسَینَ علیه السلام فَإِن أصَبتَ غُسلاً فَاغتَسِل ، وإلّا فَتَوَضَّأ ثُمَّ ائتِهِ . (1)

ب لُبسُ أنظَفِ الثِّیابِالمزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادق علیه السلام :إذا أرَدتَ زِیارَهَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَهَ أیّامٍ ... فَإِذا فَرَغتَ مِن غُسلِکَ ، فَالبَس ثَوبَینِ طاهِرَینِ أو ثَوبا ، وصَلِّ رَکعَتَینِ نَدبا خارِجَ المَشرَعَهِ ... . (2)

بحار الأنوار عن الصادق علیه السلام :إذا وَصَلتَ إلَی الفُراتِ ، فَاغتَسِل وَالبَس أنظَفَ ثَوبٍ تَقدِرُ عَلَیهِ ، ثُمَّ صِر إلَی القَبرِ حافِیا ، وعَلَیکَ السَّکینَهُ وَالوَقارُ ... . (3)

راجع : ج 12 ص 82 (الفصل الثانی عشر / زیاره عاشورا بروایه الإقبال) و ص 192 ح 3323 . و ص 340 (الفصل الخامس عشر / زیارته من بعید بروایه مصباح المتهجد).

ج الاِجتِنابُ مِنَ الطِّیبِ وَالدُّهنِ وَالاِکتِحالِ وَالمزاحِ وَالخُصومَهِتهذیب الأحکام عن أبی بصیر عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام فی بَیانِ کَیفِیَّهِ زِیارَهِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام : ... فَإِذا أرَدتَ المَشیَ إلَیهِ فَاغتَسِل ، ولا تَطَیَّب ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّی تَأتِیَ القَبرَ . (4)


1- .کامل الزیارات : ص 348 ح 594 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 145 ح 25 .
2- .المزار الکبیر : ص 427 ح 3 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 290 ح 3231 .
3- .بحار الأنوار : ج 101 ص 230 ح 37 نقلاً عن البلد الأمین وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 270 ح 3227 .
4- .تهذیب الأحکام : ج 6 ص 76 ح 150 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 148 ح 38 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 170 ح 3204 .


کامل الزیارات به نقل از یونس بن عمّار ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که به نزدیکی قبر حسین علیه السلام رسیدی ، اگر [ به آب ]رسیدی ، غسل کن ، و گرنه ، وضو بگیر و سپس به زیارتش برو .

ب پوشیدن پاکیزه ترین لباس

المزار الکبیر به نقل از صفوان بن مهران جمّال ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که خواستی به زیارت حسین بن علی که درودهای خدا بر او باد بروی ، پیش از آن ، سه روز ، روزه بگیر ... و چون از غسلت فارغ شدی ، دو جامه پاک یا یک جامه بپوش و دو رکعت نماز مستحبّی بیرون از مَشرَعه (1) بخوان ... . (2)

بحار الأنوار به نقل از امام صادق علیه السلام : هنگامی که به فرات رسیدی ، غسل کن و پاکیزه ترین لباسی را که می توانی ، بپوش و سپس ، پا برهنه و با آرامش و وقار ، به سوی قبر برو ... . (3)

ر .ک : ج 12 ص 83 (فصل دوازدهم / زیارت امام علیه السلام در روز عاشورا به روایت «الإقبال») وص 193 ح 3323 . وص 341 (فصل پانزدهم / زیارت امام علیه السلام از دور، به روایت «مصباح المتهجّد») .

ج پرهیز از به کار بُردن عطر و روغن و سرمه و خودداری از شوخی و بگومگو

تهذیب الأحکام به نقل از ابو بصیر ، از امام صادق علیه السلام ، در بیان چگونگی زیارت امام حسین علیه السلام : . . . و چون خواستی به سوی او گام برداری ، غسل کن ، و خود را خوش بو مکن و روغن مزن و سرمه مکش تا به نزد قبر در آیی . (4)


1- .به کناره رود که از آن جا آب بر می دارند ، مَشرَعه گفته می شود .
2- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 291 ح 3231.
3- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 271 ح 3227 .
4- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 171 ح 3204 .


کامل الزیارات عن أبی حمزه الثمالی عن الصادق علیه السلام فی بَیانِ کَیفِیَّهِ زِیارَهِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام : ... ولا تَدَّهِن ولا تَکتَحِل حَتّی تَأتِیَ الفُراتَ ، وأقِلَّ مِنَ الکَلامِ وَالمِزاحِ ، وأکثِر مِن ذِکرِ اللّهِ تَعالی ، وإیّاکَ وَالمِزاحَ وَالخُصومَهَ! (1)

د الصَّمتُکامل الزیارات عن عبدالملک بن مقرن عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا زُرتُم أبا عَبدِ اللّهِ علیه السلام فَالزَمُوا الصَّمتَ إلّا مِن خَیرٍ ، وإنَّ مَلائِکَهَ اللَّیلِ وَالنَّهارِ مِنَ الحَفَظَهِ تَحضُرُ المَلائِکَهَ الَّذینَ بِالحائِرِ ، فَتُصافِحُهُم فَلا یُجیبونَها مِن شِدَّهِ البُکاءِ ، فَیَنتَظِرونَهُم حَتّی تَزولَ الشَّمسُ وحَتی یُنَوَّرَ الفَجرُ ثُمَّ یُکَلِّمونَهُم ویَسأَلونَهُم عَن أشیاءَ مِن أمرِ السَّماءِ ، فَأَمّا ما بَینَ هذَینِ الوَقتَینِ فَإِنَّهُم لا یَنطِقونَ ولا یَفتُرونَ عَنِ البُکاءِ وَالدُّعاءِ ، ولا یَشغَلونَهُم فی هذَینِ الوَقتَینِ عَن أصحابِهِم ، فَإِنَّما شُغُلُهُم بِکُم إذا نَطَقتُم . قُلتُ : جُعِلتُ فِداکَ! ومَا الَّذی یَسأَلونَهُم عَنهُ؟ وأیُّهُم یَسأَلُ صاحِبَهُ ، الحَفَظَهُ أو أهلُ الحائِرِ؟ قالَ: أهلُ الحائِرِ یَسأَلونَ الحَفَظَهَ؛ لِأَنَّ أهلَ الحائِرِ مِنَ المَلائِکَهِ لا یَبرَحونَ ، وَالحَفَظَهُ تَنزِلُ وتَصعَدُ . قُلتُ : فَما تَری یَسأَلونَهُم عَنهُ؟ قالَ : إنَّهُم یَمُرّونَ إذا عَرَجوا بِإِسماعیلَ صاحِبِ الهَواءِ ، فَرُبَّما وافَقُوا النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله وعِندَهُ فاطِمَهُ وَالحَسَنُ وَالحُسَینُ وَالأَئِمَّهُ مَن مَضی مِنهُم ، فَیَسأَلونَهُم عَن أشیاءَ وعَمَّن حَضَرَ مِنکُمُ الحائِرَ ، ویَقولونَ : بَشِّروهُم بِدُعائِکُم . فَتَقولُ الحَفَظَهُ : کَیفَ نُبَشِّرُهُم وهُم لا یَسمَعونَ کَلامَنا؟ فَیَقولونَ لَهُم : بارِکوا عَلَیهِم وَادعوا لَهُم عَنّا ، فَهِیَ البِشارَهُ مِنّا ، فَإِذَا انصَرَفوا فَحُفّوهُم (2) بِأَجنِحَتِکُم حَتّی یُحِسّوا مَکانَکُم ، وإنّا نَستَودِعُهُمُ الَّذی لا تَضیعُ وَدائِعُهُ ، ولَو یَعلَموا ما فی زِیارَتِهِ مِنَ الخَیرِ ، ویَعلَمُ ذلِکَ النّاسُ ، لَاقتَتَلوا عَلی زِیارَتِهِ بِالسُّیوفِ ، ولَباعوا أموالَهُم فی إتیانِهِ . وإنَّ فاطِمَهَ علیهاالسلام إذا نَظَرَت إلَیهِم ومَعَها ألفُ نَبِیٍّ وألفُ صِدّیقٍ وألفُ شَهیدٍ ، ومِنَ الکَرُّوبِیّینَ (3) ألفُ ألفٍ یُسعِدونَها عَلَی البُکاءِ ، وإنَّها لَتَشهَقُ شَهقَهً فَلا یَبقی فِی السَّماواتِ مَلَکُ إلّا بَکی رَحمَهً لِصَوتِها ، وما تَسکُنُ حَتّی یَأتِیَهَا النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله فَیَقولَ : یا بُنَیَّهُ ، قَد أبکَیتِ أهلَ السَّماواتِ ، وشَغَلتِهِم عَنِ التَّسبیحِ وَالتَّقدیسِ ، فَکُفّی حَتّی یُقَدِّسوا؛ فَإِنَّ اللّهَ بالِغُ أمرِهِ . وإنَّها لَتَنظُرُ إلی مَن حَضَرَ مِنکُم ، فَتَسأَلُ اللّهَ لَهُم مِن کُلِّ خَیرٍ ، ولا تَزهَدوا فی إتیانِهِ ؛ فَإِنَّ الخَیرَ فی إتیانِهِ أکثَرُ مِن أن یُحصی . (4)


1- .کامل الزیارات : ص 393 ح 639 ، بحار الأنوار : ج 101 ص 173 ح 30 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ص 342 ح 3236 .
2- .یَحفُّونهم بأجنحتهم : أی یطوفون بهم ویدورون حولهم (النهایه : ج 1 ص 408 «حفف») .
3- .الکروبیّون : ساده الملائکه منهم جبریل ومیکائیل وإسرافیل ، هم المقرّبون ، أقرب الملائکه إلی حمله العرش (لسان العرب : ج 1 ص 714 «کرب») .
4- .کامل الزیارات : ص 177 ح 239 ، بحار الأنوار : ج 45 ص 224 ح 17 .


کامل الزیارات به نقل از ابو حمزه ثُمالی ، از امام صادق علیه السلام ، در بیان چگونگی زیارت امام حسین علیه السلام : . . . و روغن مزن و سرمه مکش تا آن که به رود فرات برسی ، و از سخن گفتن و شوخی ، بکاه و بر ذکر خدای متعال ، بیفزای و از شوخی و بگو مگو ، پرهیز کن . (1)

د سکو

تکامل الزیارات به نقل از عبد الملک بن مقرن : امام صادق علیه السلام فرمود : «هنگامی که ابا عبد اللّه الحسین علیه السلام را زیارت می کنید ، جز به نیکی ، لب به سخن مگشایید که فرشتگانِ مراقب شب و روز ، نزد فرشتگان کنار قبر حسین علیه السلام ، حاضر می شوند و با آنان ، مصافحه می کنند ؛ امّا آنان ، از شدّت گریه ، پاسخی به ایشان نمی دهند . اینان منتظر آنان می مانند تا خورشید ، غروب کند و سپیده بدَمَد . سپس با اینان ، سخن می گویند و در باره کارهای آسمان ، از ایشان می پرسند ؛ امّا میان این دو وقت ، نه سخن می گویند و نه از گریه و دعا خسته می شوند ، و در این دو وقت ، از همراهان خود ، غافل نمی شوند و مشغولیت ایشان به شماست ، هنگامی که سخن می گویید» . گفتم : فدایت شوم ! از چه چیزی می پرسند ؟ و کدام یک از ایشان ، از دیگری می پرسد ؟ فرشتگان نگهبان ، یا فرشتگانِ گرد مرقد حسین علیه السلام ؟ فرمود : «فرشتگانِ گرد مرقد ، از فرشتگان نگهبان ، [ خبرهای آسمان را ] می پرسند ؛ زیرا فرشتگان مرقد ، پیوسته در آن جا هستند ؛ ولی فرشتگان نگهبان ، بالا و پایین می روند [ و از اخبار آسمان ، خبر دارند ]» . گفتم : آنان ، از ایشان چه می پرسند ؟ فرمود : «آنان ، هنگامی که بالا می روند ، بر اسماعیلِ گماشته شده بر هوا ، می گذرند و گاه با پیامبر صلی الله علیه و آله که فاطمه ، حسن ، حسین و امامانِ در گذشته نزدش هستند ، همراه می شوند و ایشان ، از فرشتگان ، در باره برخی چیزها و نیز کسانی از شما که در مرقد حسین علیه السلام حاضرند ، می پرسند و می فرمایند : آنان را به دعای خود ، مژده دهید ! . فرشتگان می گویند : چگونه به آنان ، مژده دهیم ، در حالی که آنان ، صدای ما را نمی شنوند ؟ آنان به فرشتگان می فرمایند : به ایشان ، تبریک بگویید و از جانب ما ، برایشان دعا کنید که آن ، همان بشارت از سوی ماست ، و چون از زیارت باز گشتند ، آنان را زیر بال و پَر خود بگیرید تا شما را احساس کنند ، و ما آنان را به کسی می سپاریم که امانت ها در نزدش تباه نمی شود ، و اگر فواید زیارت حسین علیه السلام را می دانستند و مردم ، آن را می فهمیدند ، برای زیارتش ، با شمشیر ، با هم می جنگیدند و اموالشان را برای آمدن به آن جا ، می فروختند . و چون فاطمه علیهاالسلام که هزار پیامبر و هزار صدّیق و هزار شهید و هزار هزار از کرّوبیانِ (2) همراهش ، او را بر گریه یاری می دهند ، به آنان می نگرد ، چنان فریاد دل خراشی بر می کشد که فرشته ای در آسمان نمی مانَد ، جز آن که از سرِ دلسوزی بر فریادش ، به گریه می افتد . فاطمه آرام علیهاالسلام نمی گیرد تا آن که پیامبر صلی الله علیه و آله نزد او می آید و می فرماید : دختر عزیزم ! آسمانیان را به گریه انداختی و از تسبیح و تقدیس ، بازشان داشتی . بس کن تا به تقدیس بپردازند که خداوند ، کارش را به انجام می رساند . فاطمه علیهاالسلام نیز به کسانی از شما که گرد قبرْ حاضرند ، می نگرد و از خداوند ، برایشان طلبِ خیر می کند . به زیارت حسین علیه السلام ، بی رغبت مباشید که خیرِ موجود در رفتن به زیارت او ، بیشتر از آن است که به شماره در آید» .



1- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 343 ح 3236 .
2- .کرّوبیان ، فرشتگان مقرّب عرش الهی اند و جبرئیل و میکائیل و اسرافیل ، جزو ایشان اند .


راجع : ص 406 (الفصل التاسع / ما یزار به الإمام علیه السلام وأنصاره / الزیاره العاشره) .


ر .ک : ص 407 (فصل نهم / زیارت های امام علیه السلام و یارانش / زیارت دهم) .


ه تَقصیرُ الخُطامصباح المتهجّد عن صفوان بن مهران عن الصادق علیه السلام فی بَیانِ کَیفِیَّهِ زِیارَهِ الإِمامِ الحُسَینِ علیه السلام : فَإِذا فَرَغتَ مِن صَلاتِکَ فَتَوَجَّه نَحوَ الحائِرِ وعَلَیکَ السَّکینَهُ وَالوَقارُ ، وقَصِّر خُطاکَ ؛ فَإِنَّ اللّهَ تَعالی یَکتُبُ لَکَ بِکُلِّ خُطوَهٍ حَجَّهً وعُمرَهً . (1)

عیون أخبار الرضا علیه السلام عن موسی بن عمران النخعی عن الإمام الهادی علیه السلام فِی الزِّیارَهِ الجامِعَهِ الکَبیرَهِ : ثُمَّ امشِ قَلیلاً وعَلَیکَ السَّکینَهُ وَالوَقارُ، وقارِب بَینَ خُطاکَ، ثُمَّ قِف وکَبِّرِ اللّهَ عَزَّ وجَلَّ ثَلاثینَ مَرَّهً ... . (2)

و السَّکینَهُ وَالوَقارِالکافی عن یونس الکناسیّ عن أبی عبد اللّه [الصادق] علیه السلام :إذا أتَیتَ قَبرَ الحُسَینِ علیه السلام ، فَائتِ الفُراتَ وَاغتَسِل بِحِیالِ قَبرِهِ ، وتَوَجَّه إلَیهِ وعَلَیکَ السَّکینَهُ وَالوَقارُ حَتّی تَدخُلَ إلَی القَبرِ ... . (3)

بحار الأنوار عن الصادق علیه السلام :إذا وَصَلتَ إلَی الفُراتِ ، فَاغتَسِل وَالبَس أنظَفَ ثَوبٍ تَقدِرُ عَلَیهِ ، ثُمَّ صِر إلَی القَبرِ حافِیا ، وعَلَیکَ السَّکینَهُ وَالوَقارُ ... . (4)

.

1- .مصباح المتهجّد : ص 717 وراجع تمام الحدیث :فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 304 ح 3232 .
2- .عیون أخبار الرضا علیه السلام : ج 2 ص 272 ح 1 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 236 ح 3217 .
3- .الکافی : ج 4 ص 572 ح 1 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 280 ح 3230 .
4- .بحار الأنوار : ج 101 ص 230 ح 37 نقلاً عن البلد الأمین وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 270 ح 3227 .


ه کوتاه برداشتن گام ها

مصباح المتهجّد به نقل از صفوان بن مهران ، از امام صادق علیه السلام ، در بیان چگونگی زیارت امام حسین علیه السلام : چون از نمازت فارغ شدی ، به سوی مرقد ، روی بیاور و با آرامش و وقار و گام های کوتاه ، راه برو که خدای متعال ، برایت در برابر هر گام ، یک حج و یک عمره می نویسد . (1)

عیون أخبار الرضا علیه السلام به نقل از موسی بن عمران نَخَعی ، از امام هادی علیه السلام ، در زیارت جامعه کبیره : آن گاه ، با آرامش و وقار ، اندکی راه برو و گام هایت را کوتاه و نزدیک به هم بردار و سپس بِایست و سی مرتبه خدای عزوجل را [ با «اللّه أکبر» گفتن ، ] بزرگ بدار ... . (2)

و آرامش و وقار

الکافی به نقل از یونس کناسی ، از امام صادق علیه السلام : هنگامی که نزد قبر حسین علیه السلام آمدی ، به فرات برو و رو به روی قبر حسین علیه السلام ، غسل کن و با آرامش و وقار ، به سوی آن ، رو کن تا داخل شوی ... . (3)

بحار الأنوار به نقل از امام صادق علیه السلام : هنگامی که به فرات رسیدی ، غسل کن و پاکیزه ترین لباسی را که می توانی ، بپوش و سپس ، پا برهنه و با آرامش و وقار ، به سوی قبر برو ... . (4)

.

1- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 305 ح 3232 .
2- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 237 ح 3217 .
3- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 281 ح 3230 .
4- .برای دیدن متن کامل حدیث ، ر . ک : ص 271ح 3227 .


ز الاِستِئذانُالمزار الکبیر :أملاها عَلَینَا الشَّریفُ الجَلیلُ العالِمُ أبُو المَکارِمِ حَمزَهُ بنُ عَلِیِّ بنِ زُهرَهَ أدامَ اللّهُ عِزَّهُ مِن فَلقِ (1) فیهِ ، قالَ : إذا أرَدتَ زِیارَهَ أحَدٍ مِنَ الأَئِمَّهِ علیهم السلام فَقِف عَلی بابِهِ وقُل : اللّهُمَّ إنّی قَد وَقَفتُ عَلی بابِ بَیتٍ مِن بُیوتِ نَبِیِّکَ وآلِ نَبِیِّکَ عَلَیهِ وعَلَیهِمُ السَّلامُ، وقَد مَنَعتَ الدُّخولَ إلی بُیوتِهِ إلّا بِإِذنِ نَبِیِّکَ، فَقُلتَ : «یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَدْخُلُواْ بُیُوتَ النَّبِیِّ إِلَا أَن یُؤْذَنَ لَکُمْ» . اللّهُمَّ إنّی أعتَقِدُ حُرمَهَ نَبِیِّکَ فی غَیبَتِهِ، کَما أعتَقِدُ فی حَضرَتِهِ، وأعلَمُ أنَّ رُسُلَکَ وخُلَفاءَکَ أحیاءٌ عِندَکَ یُرزَقونَ، یَرَونَ مَکانی فی وَقتی هذا، ویَسمَعونَ کَلامی، وأنَّکَ حَجَبتَ کَلامَهُم، فَإِنّی أستَأذِنُکَ یا رَبِّ أوَّلاً ، وأستَأذِنُ رَسولَکَ صَلَواتُکَ عَلَیهِ وآلِهِ ثانِیا ، وأستَأذِنُ خَلیفَتَکَ الإِمامَ المُفتَرَضَ عَلَیَّ طاعَتُهُ فِی الدُّخولِ فی ساعَتی هذِهِ ، وأستَأذِنُ مَلائِکَتَکَ المُوَکَّلینَ بِهذِهِ البُقعَهِ المُبارَکَهِ المُطیعَهَ لَکَ السّامِعَهَ ، السَّلامُ عَلَیکُم أیُّهَا المَلائِکَهُ المُوَکَّلونَ بِهذَا المَشهَدِ المُبارَکِ ورَحمَهُ اللّهِ وبَرَکاتُهُ. بِإِذنِ اللّهِ وإذنِ رَسولِهِ وإذنِ خُلَفائِهِ، وإذنِ هذَا الإِمامِ ، وبِإِذنِکُم صَلَواتُ اللّهِ عَلَیکُم أجمَعینَ ، أدخُلُ هذَا البَیتَ مُتَقَرِّبا إلَی اللّهِ بِاللّهِ ورَسولِهِ مُحَمَّدٍ وآلِهِ الطّاهِرینَ، فَکونوا مَلائِکَهَ اللّهِ أعوانی ، وکونوا أنصاری ، حَتّی أدخُلَ هذَا البَیتَ وأدعُوَ اللّهَ بِفُنونِ الدَّعَواتِ، وأعتَرِفَ للّهِِ بِالعُبودِیَّهِ، ولِهذَا الإِمامِ ولِابائِهِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِم بِالطّاعَهِ. ثُمَّ ادخُل مُقَدِّما رِجلَکَ الیُمنی ، وکَبِّرِ اللّهَ تَعالی مِئَهَ تَکبیرَهٍ ، وَاستَقبِلِ الضَّریحَ بِوَجهِکَ ... . (2)


1- .الفلق : الشَّق (لسان العرب : ج 10 ص 309 «فلق») . وقوله : من فلقِ فیه ، یعنی : من شقّ فمهِ .
2- .المزار الکبیر : ص 555 ح 1 و ص 54 ح 1 ، مصباح الزائر : ص 44 و ص 418 ، المصباح للکفعمی : ص 629 ، بحار الأنوار : ج 102 ص 145 .


ز اِذن ورود خواستن

المزار الکبیر :عالم شریف و بزرگوار ، ابو المکارم حمزه بن علی بن زُهره که عزّتش مستدام باد ، با دهان خود برای ما املا کرد که : هنگامی که زیارت هر یک از امامان علیهم السلام را اراده کردی ، بر درگاهش بِایست و بگو : خدایا ! بر درگاه خانه ای از خانه های پیامبرت و خاندان پیامبرت که بر او و بر ایشان ، سلام باد ایستاده ام و تو از ورود به خانه های پیامبر ، بدون اجازه وی ، منع کرده ای و فرموده ای : « ای مؤمنان ! به خانه های پیامبر ، وارد نشوید ، جز آن که اجازه یابید » . خدایا ! من ، حُرمت پیامبرت را در نبودش باور دارم ، همان گونه که در حضورش اعتقاد دارم ، و می دانم که پیامبرانت و جانشینانت ، زنده اند و نزد تو روزی می خورند ، جایگاه مرا هم اکنون می بینند ، و سخن مرا می شنوند ، و تو ، مانع رسیدن سخن ایشان هستی [ ، و گر نه ، پاسخ هم می گفتند ] . پس برای ورود در این لحظه ، اوّل از تو ای خدا ، اجازه می خواهم و سپس ، از فرستاده ات که درودهای تو بر او و خاندانش باد ، و آن گاه ، از جانشینت ، امامی که اطاعتش بر من واجب است ، و نیز از فرشتگانِ گمارده شده بر این جایگاه مبارک که مطیع و گوش به فرمان تو هستند . سلام و رحمت و برکات خدا بر شما فرشتگانِ گمارده شده بر این بارگاهِ مبارک ! به اذن خدا و اذن پیامبر و اذن جانشینانش و اذن این امام ، و به اذن شما [ فرشتگان ] که درودهای خدا بر همگی شما باد ، و به قصد تقرّب به خدا و به وسیله خدا و پیامبرش محمّد و خاندان پاکش ، به این خانه وارد می شوم . پس ای فرشتگان خدا ، یاوران من باشید و یاران من باشید تا این که به این خانه در آیم و خدا را با همه گونه دعا بخوانم و به بندگیِ خویش برای خدا و نیز به اطاعتم از این امام و پدرانش که درودهای خدا بر همه آنان باد ، اقرار نمایم . سپس با مقدّم داشتن پای راست ، داخل شو و با صد بار تکبیر گفتن ، خدای متعال را بزرگ بدار و ضریح را جلوی روی خود ، قرار ده ... .


ح تَقدیمُ الیُمنیالمزار الکبیر عن صفوان بن مهران الجمّال عن جعفر بن محمّد الصّادِق علیه السلام :إذا أرَدتَ زِیارَهَ الحُسَینِ بنِ عَلِیٍّ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیهِ ، فَصُم قَبلَ ذلِکَ ثَلاثَهَ أیّامٍ ... فَإِذا أتَیتَ البابَ فَقِف خارِجَ القُبَّهِ ... ثُمَّ أدخِل رِجلَکَ الیُمنَی القُبَّهَ وأخِّرِ الیُسری ... . (1)

راجع : ص 218 (الفصل الثامن / الزیاره السابعه) و ص 406 (الفصل التاسع / مایزار به الإمام علیه السلام وأنصاره / الزیاره العاشره) .

ط الزِّیارَهُ بِالمَأثورِجدیر بالذکر أنّ الزیارات الجامعه والمطلقه لأبی عبد اللّه الحسین علیه السلام وأصحابه المیامین ستأتی فی الفصلین الثامن (2) والتاسع (3) ، وزیارته الخاصه ببعض الأزمان فی الفصل الثانی عشر (4) ، کما سیتم بیان آداب زیارته فی الفصلین العاشر (5) والحادی عشر (6) من هذا القسم.



1- .المزار الکبیر : ص 427 ح 3 وراجع تمام الحدیث : فی هذه الموسوعه : ج 11 ص 290 ح 3231 .
2- .راجع: ص 180 .
3- .راجع: ص 257 .
4- .راجع: ج 12 ص 34.
5- .راجع: ج 12 ص 6.
6- .راجع: ج 12 ص 20.